حکمرانی مفهوم متداول در مدیریت عمومی یا مدیریت دولتی می باشد و با توجه به قدمت آن، مفهومی جدید نیست. نظریه حکمرانی دارای انواع مختلفی است که حکمرانی هوشمند به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آنها شناخته شده است. حکمرانی هوشمند رویکردی است که برای حکومت‌های شهروندمحور دارای قابلیت‌هایی چون توسعه سرمایه انسانی، زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات و شهروندی فعال؛ مشارکت عمومی، و نوآوری فناورانه، سازمانی و سیاسی و... را فراهم می‌سازد. هدف پژوهش حاضر، شناسایی مؤلفه‌ها و شاخص‌های حکمرانی هوشمند در راستای مشارکت و همکاری مؤثر شهروندان است. ویژگی‌های مهمی در حکمرانی هوشمند ازجمله؛ آینده‌نگری، نوآورانه بودن و خردمحوری می توان اشاره کرد که حکومت‌ها با عطف به چنین جنبه‌هایی می‌توانند زمینه و بستر لازم برای همکاری و مشارکت شهروندان را ایجاد نمایند.

از این نظر حکمرانی هوشمند (Smart Governance) بکارگیری فناوری و نوآوری برای تسهیل و پشتیبانی از تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی پیشرفته توسط دولت‌مردان است. این مفهوم در کنار مفاهیمی مانند حکمرانی خوب، دولت هوشمند و شهر هوشمند قرار دارد و ماحصل تحول دیجیتال در سطج کلان مدیریت دولتی است. سرعت تحولات و تغییرات فناوری اطلاعات و ارتباطات حتی پیش‌بینی آینده نزدیک را دشوار کرده است. حکمرانی و شیوه حکومت نیز از این تحول مصون نیست و به‌گونه‌ای که اینک حکمرانی هوشمند تنها را پیش‌روی دولت‌ها و حکومت‌ها است. منظور از حکمرانی هوشمند ارائه بستری برای مدیریت یکپارچه امور شهر می‌باشد. این بستر باید ارائه دهنده خدمات و تعاملات بین اجزاء شهر در راستای رسیدن به مدیریت دولتی کارا و اثربخش است.

مهمترین ابزار مؤثر در این زمینه استفاده از فاوا (شامل زیرساخت‌های ارتباطی، سخت‌افزار و نرم‌افزار)، بهره‌گیری از فرآیندهای هوشمند و تصمیم‌گیری مبتنی براطلاعات می‌باشد. تعامل و مشارکت کلیه عوامل خصوصی، دولتی و حکمرانی شهر از الزامات دستیابی به حکمرانی هوشمند است. توسعه بعد حکمرانی هوشمند، با توجه به ماهیت بنیادی آن در بنای شهر هوشمند، زمینه‌ساز توسعه دیگر ابعاد هوشمندی نیز می‌شود. نظر به اهمیت موضوع در این مطالعه به تشریح حکمرانی هوشمند و اصول و مبانی آن پرداخته می‌شود.

عناصر اصلی حکمرانی هوشمند :

  • اداره کردن هوشمند: به‌معنای سرمایه‌گذاری عمومی در فناوری برای ارتقای شفافیت و پاسخگویی در بین نهادهای عمومی در سطح محلی و ملی و بهبود عملکرد آنها است. این عنصر به‌طور معمول با برنامه‌های اصلاح مدیریت عمومی و مدرنیزه کردن دولت در ارتباط است.
  • ارائه خدمات هوشمندی: سرمایه‌گذاری عمومی در فناوری برای ارتقای کارایی و شفافیت نهادهای عمومی در ارائه خدمات عمومی در تمامی بخش‌ها است. این عنصر با برنامه‌های اصلاح مدیریت عمومی، حکمرانی محلی و دسترسی به عدالت مرتبط است.
  • مشارکت هوشمندی: سرمایه‌گذاری عمومی در فناوری برای ارتقای تعامل بین نهادهای عمومی و شهروندان در جهت بهبود سیاست‌گذاری و ارائه خدمات و فعالیت‌های عمومی است. این عنصر شامل سه سطح ارائه اطلاعات به شهروندان، مشاوره با شهروندان و گفتگو بین دولت و شهروندان است. این عنصر به‌طور معمول با برنامه‌های پاسخگویی عمومی، تقویت جامعه مدنی و تقویت سیستم پارلمانی و مجلس در ارتباط است.

امروزه حکمرانی هوشمند عامل اصلی و تعیین کننده موفقیت هر سازمان و دستگاهی شناخته می‌شود. هدف آن سیاست‌گذاری و اجرای برنامه‌های دولتی و بخش عمومی است. کشور و به تبع آن شهرها نیز به عنوان یک سیستم و نظام اجتماعی پیچیده ومتنوع، نیازمند به مدیریت سازمان یافته‌ای هستند. این نظام برای تعیین و دستیابی به اهداف و هماهنگی فعالیت‌ها و… در ابعاد و عرصه‌های گوناگون الزامی است. حکمرانی هوشمند در شهرها، هنوز در ابتدای سیر تکاملی خود بوده و تابه امروز، اکثر برنامه‌های کاربردی از جمله خوشه‌های نوآوری و فناوری‌های دیجیتالی همچنان، در حال توسعه هستند. لذا توجه و به کارگیری الگوهای متناسب، از جمله عواملی هستند که بایددر راستای افزایش حداکثری منافع دولت‌های هوشمند و شهرهای هوشمند، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، لحاظ گردند.

الگوهای استاندارد برای سرمایه‌گذاری در خصوص زیرساخت‌ها، اغلب برای چالش‌های فراروی یک حکمرانی هوشمند کافی نیستند. بنابراین اتخاذ الگوها، مدل‌ها، رویکردهای جدید بر پایه نیازها و اولویت‌های گوناگون جوامع مختلف، امری ضروری است. این می‌تواند در راستای چگونگی هوشمندسازی مؤثر واقع گردد. زیرا عوامل حیاتی در شکل گیری حکمرانی هوشمند میتوانند ظرفیتی برای نوآوری و مدیریت عدم اطمینان در آینده سرشار از نامعلومی‌ها را رقم بزنند. هدف اصلی حکمرانی هوشمند بهبود فضای مشارکتی و با کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات، همکاری میان مردم و دولت است. حکمرانی هوشمند اقدامی است که میتواند موجب رضایتمندی تمامی اجزای حاضر در یک جامعه شود. حکمرانی هوشمند باعث می‌شود که، همه ارکان نظام در ارتباطی پایدار مسائل کشور را به نحوی منظم و سریع انجام دهند. اکنون رشد جمعیت در کلان شهرها و وجود بحرانهای گوناگون، مدیران و دولتمردان را به سمت هوشمندسازی در همه ابعاد و ارکان جامعه سوق داده است.

عباس خداپرست

#حکمرانی #هوشمند #حکمرانی_هوشمند #عباس_خداپرست #مدیریت_عمومی #مدیریت_دولتی #حکومت #حکمران #abbas_khodaparast